Świadczenia finansowane z ubezpieczenia społecznego (ZUS, KRUS) oraz możliwości pomocowe instytucji pomocy społecznej dla osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową

Istnieją dwa rodzaje orzecznictwa: rentowe (ZUS, KRUS) oraz pozarentowe, którym zajmują się Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

W ramach orzecznictwa rentowego oraz pozarentowego wyróżniamy 3 podstawowe grupy osób:

1. Osoby pracujące (zatrudnione),
2. Osoby z uprawnieniami do świadczeń (renta, emerytura)
3. Osoby niepracujące, bez uprawnień i ubezpieczenia zdrowotnego.

Osoby z 1 grupy, czyli pracujące (zatrudnione), mają prawo, w ramach orzecznictwa rentowego, do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i renty z tytułu niezdolności do pracy.

 Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego przysługuje osobom objętym obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym: pracownikom, członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz osobom odbywającym służbę zastępczą.

Zasiłek ten przysługuje równie osobom dobrowolnie podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu:

• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobom z nimi współpracującym, w tym osobom świadczącym pracę na podstawie umowy uaktywniającej, określonej przepisami ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat (nianiom),
• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,
• osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• osobom wykonującym pracę nakładczą,

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej niż przez okres182 dni lub 270 dni w przypadku, gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada w trakcie ciąży.

Pracownikom, osobom wykonującym pracę nakładczą oraz osobom odbywającym służbę zastępczą za czas niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a jeżeli ukończyli 50 rok życia – łącznie do 14 dni, przysługuje prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu pracy, wypłacanego przez pracodawcę z jego środków.

Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

O świadczenie rehabilitacyjne występujemy co najmniej 6 tygodni przed upływem pełnego (182, 270 dni) okresu zasiłkowego.

Świadczenie wypłacane jest w wysokości 90% wynagrodzenia lub przychodu, które stanowiło podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 90 dni pobierania świadczenia, a jeśli niezdolność do pracy przypada na okres ciąży (świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego) oraz gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego) w wysokości 100% tego wynagrodzenia; w pozostałych przypadkach – 75%.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

• został uznany za niezdolnego do pracy,
• ma wymagany – stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy – okres składkowy i nieskładkowy,
• niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (np. ubezpieczenia, zatrudnienia) lub nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego), określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Wymóg powstania niezdolności do pracy w określonym ustawą emerytalną czasie nie obowiązuje w stosunku do osoby, która spełnia łącznie następujące warunki: została uznana za całkowicie niezdolną do pracy, spełnia warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz legitymuje się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym.

Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy. Okres ten wynosi:

• 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
• 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
• 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
• 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
• 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

W ramach prewencji rentowej ZUS prowadzi od kilku lat program dla kobiet po mastektomii. Jest to 28-dniowy turnus rehabilitacyjny w wybranych ośrodkach, z którymi ZUS ma podpisaną umowę. Z prewencji rentowej korzystać mogą osoby, które są na zasiłku chorobowym, świadczeniu rehabilitacyjnym, okresowej rencie z tytułu niezdolności do pracy. Pobyt oraz dojazd najtańszym środkiem komunikacji opłacone są w całości przez ZUS.

DODATEK PIELĘGNACYJNY – KOMU PRZYSŁUGUJE

Osoby z 2. grupy, które nabyły prawo do uzyskiwania świadczeń społecznych – emerytury lub renty – w ramach orzecznictwa rentowego, mają prawo do wnioskowania o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego z tytułu stanu zdrowia przed ukończeniem 75 roku życia.

Dodatek pielęgnacyjny – przyznawany osobie, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia – na podstawie art. 75 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748).

Dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest – na wniosek zainteresowanego – na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (komisji lekarskiej ZUS), stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Dla osoby, która ukończyła 75 lat życia, dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest przez organ rentowy z urzędu. Kwotę dodatku pielęgnacyjnego podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

ORZEKANIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Osoby z powyżej omówionych grup prócz zaopatrzenia rentowego mają również prawo ubiegania się o świadczenia pozarentowe – jedynym warunkiem ich przyznania jest stan zdrowia. Właściwym urzędem orzekającym o niepełnosprawności jest Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – odpowiedni dla miejsca zamieszkania osoby wnioskującej.

Powiatowe Zespoły orzekają stopnie niepełnosprawności:

• stopień LEKKI → częściowa niezdolność do pracy (ZUS) → stara 3 grupa inwalidzka (KIZ)
• stopień UMIARKOWANY→ całkowita niezdolność do pracy (ZUS) → stara 2 grupa inwalidzka (KIZ)
• stopień ZNACZNY → całkowita niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji (renta), niezdolność do samodzielnej egzystencji (emerytura) (ZUS) → stara 1 grupa inwalidzka (KIZ).

Czemu służy orzecznictwo do celów pozarentowych

Posiadanie orzeczenia wydanego przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności pozwala korzystać z następujących form pomocy bądź uprawnień:

• w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia – możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia, np. w zakładach pracy chronionej, zakładach aktywności zawodowej (oczywiście nie oznacza to, że osoby niepełnosprawne mogą pracować wyłącznie w warunkach pracy chronionej),
• możliwość korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych),
• podleganie przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych (np. prawo do dodatkowych urlopów, przerw w pracy),
• z ulg. np. podatkowych, komunikacyjnych, zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych (abonamentu), na podstawie odrębnych przepisów,
• w zakresie rehabilitacji, np. możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej,
• z zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
• z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych świadczonych przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
• z uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością).

ORZECZNICTWO RENTOWE A ORZECZNICTWO POZARENTOWE 

Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS oraz zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności nie są względem siebie równorzędne. Oznacza to, że choć wprawdzie orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy = orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ale ten znak równości działa tylko w jedną stronę. Wynika to z tego, że orzeczenia wydane przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności traktuje się na równi z orzeczeniami wydanymi przez ZUS, bez konieczności ponownego orzekania, ale tylko do celów poza świadczeniami rentowymi. Taki znak równości stawia np. ustawa o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.06.139.992) i ustawa o pomocy społecznej (Dz.U.04.64.593). W przypadku świadczeń z tych ustaw (np. w przypadku zasiłku stałego czy zasiłku pielęgnacyjnego) orzeczenia ZUS i zespołów traktowane są tak samo. Na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół nie można jednak ubiegać się o rentę w instytucji ubezpieczenia społecznego. W tym przypadku znak równości nie działa.

Czasem elementy zawarte w orzeczeniu o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy nie są wystarczające dla uzyskania ulg i świadczeń, o które osoba niepełnosprawna chce wystąpić (np. ma prawomocne orzeczenie, ale nie ma w nim informacji o tym, że jest niewidoma). Wówczas osoba ta musi poddać się badaniom zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w celu uzupełnienia danych w orzeczeniu.

ŚWIADCZENIA DLA OSÓB BEZ UPRAWNIEŃ RENTOWYCH I UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO

Dla osób z 3. grupy, tj. niepracujących, bez uprawnień rentowych, bez ubezpieczenia zdrowotnego, samotnych, bezdomnych, najlepszym rozwiązaniem ich trudnej sytuacji bytowej w chorobie jest:

• objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym 90-dniowym przez Ośrodek Pomocy Społecznej na podstawie ustawy z 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• orzeczenie stopnia niepełnosprawności,
• wydanie decyzji przez Ośrodek Pomocy Społecznej o przyznaniu zasiłku stałego.

KTO MOŻE UZYSKAĆ „POMOC DE MINIMIS”

Osoba prowadząca własną działalność gospodarczą, która w wyniku pogorszenia stanu zdrowia nabywa – poprzez orzeczenie stopnia niepełnosprawności – status osoby niepełnosprawnej i która regularnie opłaca składki ZUS-owskie, może wystąpić do Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnych o „pomoc de minimis”.

Pomoc ta obejmuje refundację składki emerytalno-rentowej w wysokościach:

• stopień ZNACZNY – 100%
• stopień UMIARKOWANY – 60%
• stopień LEKKI – 30%.

  Źródła: ZUS, KRUS, PFRON